Lễ hội Đền Phú Xá

Lễ hội đền Phú Xá được tổ chức vào ngày giỗ Trần Hưng Đạo (20/8 âm lịch) và ngày sinh bà Bùi Thị Tự Nhiên (5/3 âm lịch). Nhân dân Phú Xá lại tập trung về đền, sửa soạn bao sái đồ tế tự, nghi vệ thành hoàng cùng vị tượng đức thánh Trần, tượng bà Bùi Thị Tự Nhiên trong tấm lòng thành kính.

Các trò chơi phổ biến trong lễ hội như cờ tướng, xem chọi gà, bắt vịt, đi cầu thùm, chơi tam cúc điếm.

Khách hành hương khi sắm lễ phẩm dâng lên Đức Thánh Trần đều không quên sắm vài tấm bánh đa, do nhiều người chuyên nghề ở nhiều nơi bán cho du khách Một số nhà nghiên cứu lịch sử cho rằng, tập tục lễ phẩm dùng bánh đa nướng bắt nguồn từ việc làm lương khô cho quân sĩ thời Trần, công lao đó thuộc về Bà Bùi Thì Từ Nhiên, người làng Phú Xá ngày nay.

Dân làng Phú Xá từ hàng trăm năm nay vẫn giữ lệ giao hiếu với dân làng Thụ Khê (Thủy Nguyên), cũng có đền thờ Trần Hưng Đạo, theo quy ước cũ ghi chép trong tục lệ làng, ngày 20 tháng 8 âm lịch, dân làng Phú Xá nghênh đón các vị bô lão, đại diện dân thôn Thụ Khê vượt dòng sông Cấm tới đền dự lễ dâng hương. Làng Thụ Khê (Thủy Nguyên) có lệ vào 15 tháng 2 âm, nhân hội đầu xuân, lại có dịp tay bắt, mặt mừng, tiếp đón những anh em từ đền Phú Xá nơi có bản đền thờ Hưng Đạo đại vương và vị nữ tướng họ Bùi. Sau nghi thức dâng hương hoa, lễ phẩm bánh đa tại đền, phần vui chơi cho người lớn, thanh niên nam nữ mới chính thức được bắt đầu trên một vị trí cảnh quan sân bãi rộng rãi quanh khu vực đền.

Tam cúc điếm

Trò chơi dân gian thu hút được sự chú ý của đông đảo bà còn tới dự lễ hội đền Phú Xá là trò đánh tam cúc điếm – được lưu hành tại nhiều đền phủ của huyện Hải An xưa. Ngoài những người dự chơi tam cúc bộ bài 32 quân, người hát xướng, người chia bài, có chiếc trống con (trống khẩu) và ít que thẻ. Yêu cầu bắt buộc với người xướng bài, phải có giọng hay, thuộc nhiều tích truyện thơ cổ như: Kim Vân Kiếu, Lục Vân Tiên, Chinh Phụ Ngâm, Cung Oán Ngâm khúc…. Để kịp ứng tác cho trôi chảy.

Cuộc chơi chính thức chỉ gồm có bốn người: người xướng - còn gọi là nhà cái, là người có giọng để hát xướng, đồng thời có vốn hiểu biết rộng rãi về các thể văn thơ cổ để kịp thời ứng tác gieo vần. Cuộc chơi diễn ra tại Điếm, trong một khu vực sân đền. Điếm chính là một nếp nhà nhỏ gồm hai gian kê đủ bộ bàn ghế, trang trí lịch sự, dọn dẹp sạch sẽ, treo đèn kết hoa. Điếm thường chiếm lĩnh tại vị trí thoáng mát, rộng rãi để mọi người tới dự lễ hội có dịp chứng kiến cuộc chơi.

Bắt vịt

Trò bơi lội bắt vịt được diển ra ngay tại mặt nước hồ hình bán nguyệt trong khu cảnh quan đền. Để chuẩn bị cho cuộc vui, người điều hành thả xuống mặt hồ một chú vịt nhà, bơi lội tung tăng quanh hồ. Ai muốn tham gia phải đăng ký với ban tổ chức mới được chính thức dự chơi, trong trang phục gọn gàng, hợp với động tác bơi lội. Mặc dù đây là trò chơi dưới nước, phải vừa bơi giỏi, vừa nhanh tay nhanh mắt, xuất phát đúng thời cơ mới bắt được chú vịt, lĩnh giải, nhưng có nhiều người thi tài, thử vận may mong cả năm làm ăn phát đạt.

Cờ người